Vì sao Việt Nam cần chuẩn sạc xe điện chung ? Đề xuất quan trọng từ VAMOBA

Thị trường xe điện tại Việt Nam đang trên đà phát triển bùng nổ, đóng vai trò then chốt trong lộ trình thực hiện cam kết Net Zero vào năm 2050 của Chính phủ. Tuy nhiên, để cuộc cách mạng xanh này thực sự bền vững và tiếp cận được đông đảo người dân, việc xây dựng một hạ tầng sạc đồng bộ, minh bạch là yếu tố sống còn. Chính vì vậy, việc thiết lập một chuẩn sạc xe điện chung cho toàn quốc đang trở thành một yêu cầu cấp thiết, thu hút sự quan tâm của cả cơ quan quản lý, doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Một tiêu chuẩn chung không chỉ giải quyết những bất cập hiện tại mà còn định hình tương lai cho một hệ sinh thái xe điện cạnh tranh, công bằng và phát triển bền vững. Đề xuất gần đây từ Hiệp hội Ô tô, Xe máy, Xe đạp Việt Nam (VAMOBA) đã nhấn mạnh tầm quan trọng chiến lược của vấn đề này.

Việt Nam đã đưa ra cam kết mạnh mẽ tại COP26 về việc đạt mức phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050. Để hiện thực hóa mục tiêu này, chuyển đổi sang phương tiện giao thông điện hóa là một trong những giải pháp ưu tiên hàng đầu. Sự xuất hiện của các thương hiệu xe điện nội địa và quốc tế đã tạo ra một làn sóng mới, thúc đẩy người tiêu dùng chuyển dịch từ xe xăng sang xe điện. Tuy nhiên, sự tăng trưởng nhanh chóng này cũng đặt ra một thách thức lớn về cơ sở hạ tầng, đặc biệt là mạng lưới trạm sạc.

Hạ tầng sạc được ví như "mạch máu" của hệ sinh thái xe điện. Một mạng lưới sạc không đồng bộ, phân mảnh theo từng thương hiệu sẽ tạo ra rào cản lớn cho người dùng, làm giảm tính tiện lợi và kìm hãm tốc độ phổ cập xe điện. Ngược lại, một hạ tầng được xây dựng dựa trên chuẩn sạc xe điện chung, đảm bảo tính kết nối và minh bạch sẽ là đòn bẩy giúp thị trường phát triển lành mạnh, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và thu hút đầu tư xã hội hóa.

Thực trạng hạ tầng trạm sạc xe điện hiện nay

Thị trường hạ tầng sạc tại Việt Nam hiện đang trong giai đoạn đầu phát triển, với sự tham gia của một số doanh nghiệp lớn nhưng vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế đáng kể do thiếu một tiêu chuẩn chung.

Hiện nay, một số đơn vị tiên phong đã và đang tích cực đầu tư vào mạng lưới trạm sạc trên toàn quốc. Nổi bật nhất là Vingroup (nay là V-Green) với hàng nghìn điểm sạc phủ khắp các tỉnh thành, tích hợp tại các trung tâm thương mại, khu dân cư và hệ thống cây xăng. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp khác như TMT Motors, Dat Bike, EBOOST cũng đang từng bước mở rộng hệ thống sạc riêng để phục vụ cho các dòng sản phẩm của mình.

Hạn chế của hệ thống sạc riêng biệt theo thương hiệu

Mô hình "sạc của hãng nào, xe hãng đó dùng" đang là thực trạng phổ biến. Điều này dẫn đến nhiều bất cập:

• Gây bất tiện cho người dùng: Chủ xe của một hãng không thể sử dụng trạm sạc của hãng khác, làm giới hạn phạm vi di chuyển và tạo ra tâm lý "lo lắng về quãng đường".
• Lãng phí nguồn lực xã hội: Các trạm sạc không được tối ưu hóa công suất sử dụng, trong khi các khu vực khác lại thiếu hụt điểm sạc.
• Tạo ra rào cản cạnh tranh: Các doanh nghiệp mới khó tham gia thị trường do không có sẵn hạ tầng sạc, tạo ra lợi thế không công bằng cho các "ông lớn" đi trước.

Đề xuất "chuẩn sạc xe điện" chung từ VAMOBA

Trước thực trạng trên, Hiệp hội Ô tô, xe máy, xe đạp Việt Nam (VAMOBA) đã chính thức gửi văn bản kiến nghị lên Chính phủ, đề xuất ban hành một bộ tiêu chuẩn quốc gia về trạm sạc mở, nhằm tạo ra một sân chơi bình đẳng và thúc đẩy thị trường phát triển bền vững.

VAMOBA là tổ chức đại diện cho các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực sản xuất, lắp ráp và kinh doanh ô tô, xe máy, xe đạp tại Việt Nam. Mục tiêu cốt lõi của đề xuất về chuẩn sạc xe điện là xây dựng một hệ sinh thái mở, nơi mọi phương tiện đủ điều kiện kỹ thuật đều có thể tiếp cận và sử dụng chung một hạ tầng sạc, không phân biệt thương hiệu.

VAMOBA nhấn mạnh rằng, hạ tầng trạm sạc xe điện cần được xem là một tài sản công cộng mang tính chiến lược, tương tự như mạng lưới viễn thông hay lưới điện quốc gia. Nó không chỉ phục vụ lợi ích kinh doanh của một vài doanh nghiệp mà còn gắn liền với an ninh năng lượng và mục tiêu phát triển bền vững của đất nước.

Lợi ích của việc áp dụng chuẩn sạc xe điện chung

Việc thống nhất một chuẩn sạc xe điện quốc gia sẽ mang lại lợi ích to lớn và toàn diện cho tất cả các bên liên quan, từ người tiêu dùng, doanh nghiệp cho đến nhà nước.

Một tiêu chuẩn chung sẽ phá vỡ thế độc quyền về hạ tầng, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp, kể cả các startup, có thể tham gia vào thị trường một cách công bằng. Điều này thúc đẩy cạnh tranh về chất lượng dịch vụ và giá cả, mang lại lợi ích cuối cùng cho người tiêu dùng.

Khi có một quy chuẩn rõ ràng, các nhà đầu tư sẽ tự tin hơn trong việc rót vốn vào lĩnh vực hạ tầng sạc. Mô hình hợp tác công - tư (PPP) và các hình thức xã hội hóa khác sẽ phát triển mạnh mẽ. Người tiêu dùng sẽ được bảo vệ quyền lợi, không còn bị "trói buộc" vào hệ sinh thái của một thương hiệu duy nhất.

Hạ tầng sạc tiện lợi và rộng khắp là yếu tố quyết định để người dân mạnh dạn chuyển đổi sang xe điện. Một chuẩn sạc xe điện thống nhất sẽ là chất xúc tác mạnh mẽ, giúp Việt Nam nhanh chóng đạt được các mục tiêu về giảm phát thải và phát triển giao thông xanh.

Kinh nghiệm quốc tế về "chuẩn sạc xe điện" và hạ tầng mở

Nhiều quốc gia và khu vực phát triển đã sớm nhận ra tầm quan trọng của việc tiêu chuẩn hóa hạ tầng sạc và gặt hái được nhiều thành công.

Liên minh châu Âu đã thành công trong việc áp dụng chuẩn sạc CCS2 cho hầu hết các dòng xe điện, tạo ra một mạng lưới sạc liền mạch trên toàn châu lục. Tương tự, Nhật Bản với chuẩn CHAdeMO và Hàn Quốc cũng đã xây dựng các quy định rõ ràng về hạ tầng mở, cho phép nhiều nhà cung cấp dịch vụ cùng tham gia và cạnh tranh.

Bài học kinh nghiệm từ các quốc gia này cho thấy, vai trò của nhà nước là vô cùng quan trọng trong việc ban hành tiêu chuẩn kỹ thuật, xây dựng cơ chế quản lý giá dịch vụ minh bạch và thiết lập một giao thức kết nối chung (Open Charge Point Protocol - OCPP). Điều này đảm bảo mọi trạm sạc và phương tiện có thể "giao tiếp" với nhau một cách dễ dàng.

Kiến nghị cụ thể của VAMOBA gửi Chính phủ

Dựa trên phân tích thực trạng và kinh nghiệm quốc tế, VAMOBA đã đưa ra những kiến nghị cụ thể, mang tính xây dựng cao để Chính phủ xem xét và chỉ đạo thực hiện.

Kiến nghị trọng tâm là Chính phủ cần sớm ban hành một bộ Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) về trạm sạc mở. Tiêu chuẩn này cần quy định rõ ràng về các thông số kỹ thuật, đầu nối sạc (connector), và các yêu cầu về an toàn điện, phòng chống cháy nổ.

VAMOBA đề xuất xây dựng một giao thức kết nối và quản lý dữ liệu chung. Giao thức này sẽ cho phép mọi phương tiện, không phân biệt thương hiệu, có thể truy cập và thanh toán tại bất kỳ trạm sạc công cộng nào, tạo ra sự thuận tiện tối đa cho người dùng và tối ưu hóa hiệu quả đầu tư.

Tương lai của hạ tầng "chuẩn sạc xe điện" tại Việt Nam

Việc thống nhất một chuẩn sạc xe điện không còn là một lựa chọn, mà là một yêu cầu bắt buộc để Việt Nam có thể xây dựng một thị trường xe điện thực sự bền vững, công bằng và tự chủ. Đề xuất của VAMOBA là một bước đi quan trọng, đặt nền móng cho việc hình thành một chính sách quốc gia toàn diện. Bằng cách học hỏi kinh nghiệm quốc tế và hành động quyết liệt, Việt Nam hoàn toàn có thể tạo ra một hạ tầng sạc mở, hiện đại, góp phần hiện thực hóa mục tiêu Net Zero và đưa giao thông xanh trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống của người dân.